[ Pobierz całość w formacie PDF ]
chętnych do udzielenia pomocy. Wyniki badań nie potwierdziły tych oczeki�
wań. Okazało się, że silniejszym predyktorem przystosowania rodziny oraz
- jednocześnie - przeżycia pacjenta był stopień jego podporządkowania się
zaleceniom lekarskim. Autorzy badań tłumaczą ten, na pozór niezrozumiały,
fakt odmienna rolą jaką pełnią 3 wymienione czynniki w zależności od tego,
czy choroba pacjenta ma charakter ostry czy przewlekły. Bardziej przydatne
105
okazują się one w sytuacjach wywołanych przez choroby o ostrym przebiegu.
Nadmierne zaangażowanie się w chorobę o przewlekłym przebiegu doprowa�
dziłoby do wzmocnienia intensywności stresu w rodzinie oraz wyczerpania
psychicznego jej członków.
3. Psychopatologia na styku systemu rodzinnego i grupy rówieśniczej
Wpływ procesów zachodzących wewnątrz rodziny na rozwój kontaktów
dziecka z grupą rówieśniczą od kilku lat jest przedmiotem intensywnych
badań. Ogólnie rzecz biorąc, z badań tych wynika, że jakość sprawowanej
opieki wychowawczej oraz kontaktów między rodzicami a dziećmi wywiera
istotny wpływ na poziom funkcjonowania dziecka w grupie rówieśniczej.
Wpływ ten uwidacznia się już w wieku poniemowlęcym. Np. stwierdzono
wyrazną korelację pomiędzy postawami rodzicielskimi a poziomem agresji
występującym w zachowaniach dzieci 2-letnich. Dzieci, których matki stoso�
wały korzystne formy opieki wychowawczej, wykazywały niższy poziom agresji
w relacjach z rówieśnikami. Tendencja ta utrzymywała się pózniej w wieku
przedszkolnym (Zahn-Wachsler et al. 1992).
Najmocniej omawiany rodzaj wpływu przejawia się w przypadku dzieci
będących ofiarami przemocy fizycznej ze strony własnych rodziców. Wiele
danych przemawia za tym, że dzieci ofiary przemocy rodzicielskiej posiadają
zwykle niezadowalające kontakty z rówieśnikami. Zwykle są one spostrzegane
przez swych kolegów jako osoby bardziej agresywne i destruktywne w porów�
naniu z innymi, a także posiadające słabsze cechy przywódcze. Ich wychowaw�
cy i nauczyciele potwierdzają wzmożoną skłonność tych dzieci do konfliktów,
a także słabe nasilenie postaw prospołecznych (Cicchetti et al. 1992).
Relacje pojawiające się na styku systemu rodzinnego i grup rówieśniczych
mogą w pewnych warunkach stać się przyczyną kształtowania się cech
antyspołecznych. Początek tego procesu wiąże się zwykle z nieprawidłowymi
praktykami wychowawczymi rodziców, których wynikiem są trudności w nau�
ce i pojedyncze zachowania antyspołeczne u dziecka. Takie dziecko jest zwykle
odrzucane przez grupę rówieśniczą, w której dotychczas funkcjonowało, np.
klasę szkolną. W rezultacie tego szuka ono kontaktów z grupami niedo�
stosowanych społecznie rówieśników, w których spodziewa się uzyskać akcep�
tację i uznanie. W dalszej konsekwencji prowadzi to do utrwalenia się
zachowań antyspołecznych. Związek pomiędzy zachowaniem antyspołecznym
u dzieci a postawami wychowawczymi rodziców został potwierdzony wy�
nikami wielu badań (por. Dishion 1990. Okazuje się, że poziom umiejętności
wychowawczych rodziców pozytywnie koreluje z poziomem osiągnięć szkol�
nych ich dzieci oraz negatywnie z ich zachowaniem antyspołecznym. Z kolei
wysokie wyniki w nauce i niskie natężenie zachowań antyspołecznych wyraznie
korelowały z wysoką akceptacją ze strony rówieśników. Interpretując uzys�
106
kany materiał badawczy można stwierdzić, że rodzaj metod wychowawczych
stosowanych przez rodziców rzutuje na kształtowanie się odpowiednio prospołe�
cznych lub antyspołecznych postaw i zachowań u dzieci. Od tych zachowań
zależy pózniej stopień akceptacji ich przez grupy rówieśnicze. W przypadku
dzieci z tendencjami antyspołecznymi, które dodatkowo prezentują niski poziom
osiągnięć szkolnych, spotykamy się z odrzuceniem przez grupy normalnych
rówieśników. Stwarza to warunki do poszukiwania akceptacji ze strony grupy
wykolejonych rówieśników oraz czynnego udziału w jej działalności.
Uwagi końcowe i postulaty do dalszych badań
1. Badania nad zjawiskami psychopatologicznymi występującymi w życiu
rodziny pomagają lepiej rozumieć normalne procesy zachodzące w systemie
rodzinnym. Podstawy systemowej koncepcji rodziny zostały w dużej mierze
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
