[ Pobierz całość w formacie PDF ]
technologia i kapitalizm triumfujÄ… w skali caøej planety, dziedzictwo judeochrzeÅ›cijaÅ„skie jako
¹ideologiczna nadbudowaº wydaje siÄ™ zagrożone przez atak ¹azjatyckiejº myÅ›li New Age. Taoizm
staje siÄ™ wøaÅ›nie hegemonicznÄ… ideologiÄ… Å›wiatowego kapitalizmu. Pewien rodzaj ¹zachodniego
buddyzmuº jest teraz przedstawiany jako lekarstwo na stres zwiÄ…zany z kapitalistycznÄ… dynamikÄ….
Miaøby nam pozwalać oderwać siÄ™, zachować wewnÄ™trzny spokój i funkcjonowaøby w
rzeczywistoÅ›ci jako jej doskonaøe ideologiczne dopeønienie. Ludzie nie sÄ… już zdolni dostosować siÄ™
do tempa technologicznego postÄ™pu i towarzyszÄ…cych mu spoøecznych wstrzÄ…sów. Wszystko dzieje
się zbyt szybko. Nawiązanie do taoizmu albo buddyzmu wskazuje wyjście z tej sytuacji. Zamiast
przystosowywać siÄ™ do tempa transformacji, warto raczej zrezygnować i ¹dać siÄ™ ponieśćº,
zachowujÄ…c dystans.
KuszÄ…ce byøoby nawet wyciÄ…gniÄ™cie przy tej okazji starej marksistowskiej kliszy religii jako
¹opium dla luduº, jako wyobrażonego dodatku do ziemskiej nÄ™dzy. ¹Zachodni buddyzmº okazuje
siÄ™ wiÄ™c najbardziej efektywnym sposobem peønego uczestniczenia w kapitalistycznej dynamice
przy zachowaniu pozorów zdrowia psychicznego.
JeÅ›li potrzebny byøby dodatkowy kontekst dla trzeciej części ¹Gwiezdnych wojenº, mógøby
nim być film dokumentalny Alexandra Oeya ¹Sandcastles. Buddhism and Global Financeº (¹Zamki
na piasku. Buddyzm i globalny system finansowyº), cudownie wieloznaczny wskaznik naszej
5 / 6
Slavoj %7Å„i~ek
trudnej sytuacji ideologicznej, w którym przeplatają się komentarze ekonomisty Arnouda Boota,
socjolog Saskii Sassen oraz nauczyciela buddyzmu tybetańskiego Dzongara Khyentse Rinpoche.
Sassen i Boot dyskutujÄ… o zasiÄ™gu, wøadzy i efektach Å›wiatowego systemu finansowego.
MówiÄ… o tym, jak rynki kapitaøowe mogÄ… w ciÄ…gu kilku godzin podnieść albo zniszczyć wartość
caøych spoøeczeÅ„stw czy gospodarek. Rinpoche przeciwstawia ich apokaliptycznym rozważaniom
medytacje na temat natury ludzkiego postrzegania: ¹Uwolnijcie siÄ™ ± zachÄ™ca ± od wiÄ™zów z tym,
co jest tylko percepcjÄ…, a nie istnieje w rzeczywistoÅ›ciº. W odpowiedzi Sassen zaznacza:
¹Zwiatowy system finansowy jest zasadniczo caøoÅ›ciÄ…, na którÄ… skøadajÄ… siÄ™ ciÄ…gøe ruchy. Wszystko
tu pojawia siÄ™ i znikaº.
W wizji buddysty niezwykøy wzrost Å›wiatowego bogactwa finansowego jest iluzoryczny,
odciÄ™ty od obiektywnej rzeczywistoÅ›ci, od ludzkiego cierpienia, które wywoøujÄ… transakcje
zawierane w halach gieødowych i salach posiedzeÅ„ zarzÄ…dów niewidocznych dla wiÄ™kszoÅ›ci z nas.
Jakiż mógøby być lepszy dowód na brak substancjalnego charakteru rzeczywistoÅ›ci niż gigantyczna
fortuna, która może zostać zredukowana do zera w ciÄ…gu kilku godzin? Dlaczego żaøować tego, że
spekulacje na rynku kontraktów terminowych sÄ… ¹odciÄ™te od obiektywnej rzeczywistoÅ›ciº, skoro
ontologia buddyjska gøosi, że nie ma ¹obiektywnej rzeczywistoÅ›ciº?
Ten dokumentalny film dostarcza wiÄ™c klucza do ¹Zemsty Sithówº. Krytyczna lekcja do
zapamiÄ™tania jest nastÄ™pujÄ…ca: nie powinniÅ›my angażować siÄ™ duszÄ… i ciaøem w kapitalistycznÄ… grÄ™,
ale zarazem możemy to robić, zachowując jednocześnie dystans wewnętrzny. Kapitalizm stawia nas
bowiem wobec faktu, że przyczyną naszego zniewolenia nie jest obiektywna rzeczywistość jako
taka (bo ona nie istnieje), lecz nasze pragnienie, chciwe pożądanie rzeczy materialnych i nadmierne
przywiązanie do nich. W konsekwencji pozostaje nam jedynie zrezygnować z pragnienia i przyjąć
postawę wewnętrznego pokoju.
Nic dziwnego, że taki buddyzm-taoizm może funkcjonować jako ideologiczne dopeønienie
liberalnej globalizacji: pozwala nam uczestniczyć w niej przy zachowaniu caøy czas wewnÄ™trznego
dystansu. Owszem ± bÄ…dzmy kapitalistami, ale oderwanymi, w stylu zen...
6 / 6
[ Pobierz całość w formacie PDF ]